مظفر بن ابی‌الخیر تبریزیتبریزی، مظفّر بن ابی الخیر (یا ابی محمد)، امین الدین ابواسعد وارانی، فقیه و اصولی شافعی در قرن هفتم است. ۱ - مشخصاتدر روستای واران تبریز به دنیا آمد. [۱]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴۷، بیروت ۱۹۹۵.
در برخی منابع زادگاه او به اشتباه راران ضبط شده است [۲]
ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیه، ج۱، ص۴۲۲ـ۴۲۳، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوه الجدیده، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
که از قریه های اصفهان است. [۳]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۱۲، بیروت ۱۹۹۵.
سُبکی [۴]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۸، ص۳۷۳، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
سال تولد او را ۵۵۸ ذکر کرده است.
۲ - فعالیت علمیوی به بغداد رفت و نزد ابوالقاسم بن فَضلان به تحصیل پرداخت. مدتی در نظامیه این شهر معید بود و در بغداد به فتوا و مناظره اشتغال داشت. [۵]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۸، ص۳۷۳، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
به گفته یاقوت حموی [۶]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴۷، بیروت ۱۹۹۵.
وی پیش از این در موصل نزد ابوالمظفرمحمدبن عُلْوان فقه آموخته بود.
همچنین از ابوالفرج بن کُلَیب و ابواحمدبن سُکَینه حدیث شنید و پس از آن از عراق عازم حج شد، سپس به مصر رفت و در مدرسه ناصریه (بعدها شریفیه) ــ در نزدیکی جامع عتیق ــ سالها تدریس کرد. ۳ - درگذشتپس از آن به عراق و سپس به شیراز رفت و در ذیحجّه ۶۲۱ در آن‌جا درگذشت. [۷]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۸، ص۳۷۳ـ۳۷۴، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۸]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۲۱ـ۶۳۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
[۹]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۲۱ـ۶۳۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
مقام علمی تبریزی بسیار برجسته بود و در تدریس و بویژه تألیف شهرت فراوانی به دست آورد. در مصر او را از بزرگترین مشایخ علم دانسته و عابد ، زاهد ، امامی پُربحث و اهل مناظره معرفی کرده اند. [۱۰]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۸، ص۳۷۳، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۴ - تالیفاتآثار تبریزی عبارت‌اند از: المختصر، در فقه شافعی که شهرت بسیار دارد و تبریزی به عنوان «صاحب مختصر» شناخته شده است. این اثر خلاصه کتاب الوجیز فی الفروع غزالی است. [۱۱]
عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیه، ج۱، ص۱۵۲، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
حاجی خلیفه [۱۲]
ج ۲، ستون ۱۶۲۶، حاجی خلیفه.
به شش شرح این کتاب اشاره کرده که یکی از آن‌ها از تقی الدین سبکی (متوفی ۷۵۶) است؛ التنقیح، تلخیص کتاب المحصول فی علم الاصول فخررازی (متوفی ۶۰۶)؛ سِمط المسائل، اثری فقهی که به نوشته سبکی [۱۳]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۸، ص۳۷۳، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
در دو مجلد یا بیش‌تر بوده است.
حاجی خلیفه علاوه بر سمط المسائل ــ که به اشتباه سبط المسائل آورده [۱۴]
ج ۲، ستون ۹۷۶، حاجی خلیفه.
ــ از کتاب سمط الفوائد در سه مجلد یاد کرده است. [۱۵]
ج ۲، ستون ۱۰۰۲، حاجی خلیفه.
این دو باید نام یک کتاب باشد. سیوطی [۱۶]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضره فی تاریخ مصر و القاهره، ج۱، ص۴۱۰، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج ۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
از سمط المسائل با عنوان سماط سمط الفوائد نام برده است.
۵ - فهرست منابع(۱) ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیه، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوه الجدیده، ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۲) عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیه، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۳) حاجی خلیفه. (۴) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۲۱ـ۶۳۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸. (۵) عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶. (۶) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضره فی تاریخ مصر و القاهره، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج ۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷. (۷) یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت ۱۹۹۵. ۶ - پانویس
۷ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تبریزی»، شماره۳۲۳۴. |